De Verdronkenen
Vandaag is het 68 jaar geleden dat de dijken braken en delen van Zeeland, Noord-Brabant en Zuid-Holland overstroomden en de storm vele slachtoffers maakte. De herdenkingsplechtigheid bij het Watersnoodmuseum kon ik online volgen. De beperkingen van de coronacrisis brengen de herdenking dichterbij. Kunstenaar Miep van Riessen (1944-2015) bedacht een eigen manier om de 1836 slachtoffers van de Watersnoodramp te herdenken. Ze maakte het monument ‘De Verdronkenen’, dat sinds 1 februari 2018 in het Watersnoodmuseum hangt.
Hoe ging Miep te werk? Toen ze in 2003 bij de 50-jarige herdenking van de ramp had besloten om een kunstwerk te maken voor alle slachtoffers, ging ze op zoek naar de actuele lijst met namen. Sinds de ramp circuleerden er verschillende lijsten met aantallen slachtoffers. Miep printte op 29 maart 2003 een lijst uit van het Zeeuws Archief met 1835 namen van de slachtoffers. Alle namen borduurde ze op het vijfluik ‘De Verdronkenen’, waaraan ze vijf jaar werkte. Ze voegde er ook het 1836ste slachtoffer aan toe: ‘jongen van der Straten’. Hij werd in de nacht van 1 februari geboren en verdween met zijn moeder in de golven. Zijn vader kon hem niet aangeven bij de burgerlijke stand en er vijftig jaar lang niet over praten. Hij sprak er in 2002 voor het eerst over.
De Vermisten
Nog altijd worden er mensen vermist. Hun lichamen werden niet gevonden of konden niet worden geïdentificeerd. Minstens 50 lichamen werden anoniem begraven. Door middel van DNA-onderzoek wordt al jaren geprobeerd deze mensen weer hun naam terug te geven. Van familieleden wordt DNA-materiaal afgenomen dat hopelijk gekoppeld kan worden aan dat van de slachtoffers. Soms verschijnt er een artikel in de krant waarbij het is gelukt een match te maken. Het slachtoffer wordt dan herbegraven in de plaats waar hij of zij woonde en krijgt een graf met zijn of haar naam erop. Eindelijk is er dan een laatste rustplaats en verkeert de familie niet meer in onzekerheid.
Voor deze slachtoffers maakte Miep in 2009 een tweede werk ‘De Vermisten’. In plaats van de namen te borduren, liet ze de letters leeg en borduurde ze met zijdegaren de ruimte eromheen. Het symboliseert de leegte die ze achterlieten.
Speurtocht in de familie
Met de herdenking van vandaag in mijn hoofd was ik de laatste weken bezig met dit werk van Miep. Wie staan er nu eigenlijk op en wie is er inmiddels niet meer vermist? Het werk staat in de opslag van de stichting, maar ik kon het heel goed bekijken dankzij de haarscherpe foto van Jan van de Ven. Ik zette alle namen in een lijst en vergeleek ze met de uitdraai die Miep in 2003 maakte, waarop ze 130 vermisten telde. Van de voormalige directeur van het Watersnoodmuseum Jaap Schoof ontving ik een recentere lijst met 106 namen van vermisten. Sinds 2003 zijn er gelukkig weer nieuwe feiten boven water gekomen. Toch bestaan er nog steeds verschillende tellingen. De lijst die Miep in 2003 uitprintte is niet meer online te vinden.
Tijdens het bestuderen van de namen op het doek en het lezen van de herinneringen, die bij sommige slachtoffers op www.deramp.nl zijn geplaatst, ontdekte ik de naam Adriana Hendrikse-Wandel tussen de vermiste slachtoffers. Wie was zij? Zou ze ook familie zijn? Haar naam had ik niet eerder gezien en ze kwam ook niet voor in het boekje dat mijn opa Wandel over de ramp schreef. De familie Wandel uit Nieuwerkerk verloor elf familieleden in de rampnacht: mijn opa’s moeder, zijn broer en schoonzus, zijn oudste zus en zijn jongste zus met haar man en hun vijf kinderen. Maar waarom noemde opa die Adriana Wandel niet?
Door te speuren op www.wiewaswie.nl ontdekte ik dat er twee Adriana’s Wandel waren, twee nichten van elkaar. Hun vaders waren broers. De ene was getrouwd met Dirk Sies, de ander met Adriaan Hendrikse. Beiden kwamen om in die nacht met hun gezinnen. Adriana Hendrikse-Wandel, haar man Adriaan en hun dochter zijn nog altijd vermist. De beide Adriana’s blijken kleindochters te zijn van de broer van de opa van mijn opa, een verre tak dus. Zou het nog zin hebben om DNA-materiaal in te leveren om de slachtoffers te kunnen identificeren? Ik denk dat de familielijn te ver is, maar door het werk van Miep zijn in ieder geval hun namen weer genoemd.
Vandaag herdenken we alle 1836 slachtoffers van de Watersnoodramp en dat zullen we nog lang blijven doen.
Hester Wandel, 1 februari 2021